Phanxico.vn (2/1/2024) – Một năm sắp kết thúc không hề dễ dàng với Đức Phanxicô và năm 2024 cũng sẽ bận rộn và chưa biết trước vì sức khỏe của ngài ngày càng yếu.
Đức Phanxicô chào người khuyết tật khi kết thúc buổi tiếp kiến với người bệnh và các tình nguyện viên của Hiệp hội Unitalsi Ý, tại Quảng trường Thánh Phêrô ngày 14 tháng 12 năm 2023. | Alberto Pizzoli / AFP
Đức Phanxicô bắt đầu năm 2023 với tang lễ Đức Bênêđictô XVI, qua đời ngày 31 tháng 12 năm 2022. Sự trang trọng và đơn giản của tang lễ bị những người ủng hộ ngài chỉ trích. Nhưng tang lễ này có phải là một buổi diễn tập chung đây không?
Trong một phỏng vấn gần đây với kênh truyền hình Mexico NMás, Đức Phanxicô tiết lộ ngài đã “làm việc với người tổ chức nghi lễ để chuẩn bị các nghi thức cho tang lễ của giáo hoàng, nhằm đơn giản hóa chúng một cách đáng kể”. Vì thế có thể các yếu tố trong tang lễ Đức Bênêđictô XVI sẽ được dùng cho phụng vụ của các tang lễ giáo hoàng trong tương lai.
Cũng trong cuộc phỏng vấn này, Đức Phanxicô cho biết ngài muốn chôn cất tại đền thờ Đức Bà Cả ở Rôma chứ không ở Đền thờ Thánh Phêrô như đa số các giáo hoàng, như thế đây cũng là lần đầu tiên kể từ thế kỷ 17. Đây là đền thờ Đức Phanxicô đến cầu nguyện trước và sau mỗi chuyến tông du của ngài. Đức Phanxicô rất gắn bó với tượng Tượng Đức Bà Cứu rỗi Người dân La-mã, tượng trưng cho Đức Trinh Nữ và Hài Nhi.
Nhưng trên thực tế vấn đề lại ở chỗ khác: khi Đức Bênêđictô XVI qua đời, Đức Phanxicô mới thực sự bước vào “giai đoạn mới trong triều của ngài”, như thể ngài đang thực sự bắt đầu, như thể rồi cuối cùng ngài có thể tiến tới cuộc cải cách Giáo hội công giáo và dám làm.
Thật ra ngài đã tiếp tục những gì ngài đã cố gắng thực hiện kể từ năm 2013. Sau tông hiến Anh em hãy rao giảng Tin Mừng Praedicate Evangelium tháng 6 năm 2022, tông hiến tái cơ cấu Giáo triều và củng cố quyền lực giáo hoàng, một lần nữa, ngày 6 tháng 1 năm 2023, ngài đã tổ chức lại giáo phận Rôma khi nhấn mạnh đến tính đồng nghị, theo nghĩa củng cố quyền lực giáo hoàng, người trước hết là giám mục giáo phận Rôma. Đức Phanxicô thích bỏ qua các cơ quan trung gian: phủ Quốc vụ khanh trở nên ít trọng tâm hơn, hồng y-đại diện (giám mục giáo phận Rôma thay cho giáo hoàng) bị bỏ qua, “ngoại giao song song” được ưa chuộng. Cùng với các vị đứng đầu các cơ quan hoặc với hội đồng giám mục của giáo phận Rôma, Đức Phanxicô trực tiếp quyết định.
Một đường hướng được duy trì dù có những phản đối
Vài tuần sau. tháng 3, Đức Phanxicô ký một “chỉ dụ” chấm dứt việc cung cấp các căn hộ chính thức miễn phí hoặc cho các giám mục sống ở Rôma với giá thuê thấp hơn. Sau khi tổng giám mục Georg Gänswein, thư ký rất bảo thủ của Đức Bênêđíctô XVI được gởi về giáo phận quê hương vào tháng 6, hồng y Raymond Leo Burke, nhân vật truyền thống, cựu chánh án Tòa án Tối cao Tông tòa, cựu tổng giám mục Saint-Louis, Missouri… và là người chỉ trích Đức Phanxicô mạnh mẽ cũng bị lấy lại căn hộ miễn phí. Dù hồng y Burke phủ nhận nhưng ông bị cho là “kẻ thù” của giáo hoàng, là người bảo vệ các cộng đồng theo chủ nghĩa truyền thống, như Institute of Christ the King Sovereign Priest, một tổ chức phản động bị chỉ trích vì lối sống của một số thành viên và những lệch lạc đủ loại. Trước ngày thượng hội đồng về tính đồng nghị diễn ra, hồng y đã tham dự vào một cuộc họp phản công đồng có tên “Tháp Babel Thượng hội đồng” hoàn toàn phản đối quan điểm của Đức Phanxicô về vị trí của giáo dân và giáo sĩ, cách tiếp cận mục vụ với người LGBT+ và những người ly dị và tái hôn, sự quản trị của Giáo hội…
Tháng 11, trong một cuộc họp với những người đứng đầu các cơ quan của Giáo triều Rôma, Đức Phanxicô thông báo, hồng y Burke sẽ phải trả căn hộ rộng 400 mét vuông được ở miễn phí và không còn bất kỳ chức vụ nào trong Giáo triều sẽ bị cắt lương (5.000 đến 6.000 euro mỗi tháng). Có khả năng các quan điểm gần đây của hồng y chống lại thượng hội đồng – cũng như những nghi ngờ công khai (dubia) về người ly dị và tái hôn, cộng đồng LGBT+, v.v. – đã thúc đẩy Đức Phanxicô có quyết định này.
Một bước hướng tới sự cởi mở và toàn diện
Nhưng Đức Phanxicô không chỉ ngưng chức các giám chức, ngài còn thăng chức cho họ. Cuộc bổ nhiệm tiêu biểu nhất là việc tổng giám mục Víctor Manuel Fernández đứng đầu bộ Giáo lý Đức tin ngày 1 tháng 7 năm 2023. Là người Argentina giống Đức Phanxicô, hồng y là bạn và là “cây viết” của Đức Phanxicô, ngài đã viết tông huấn Niềm vui Tình yêu, Amoris Laetitia tháng 4 năm 2019.
Kèm theo việc bổ nhiệm, Đức Phanxicô gởi một lá thư đề nghị hồng y từ bỏ “các phương pháp vô đạo đức” của những người tiền nhiệm, tân hồng y giám sát giáo lý đã không giây phút nhàn rỗi sau khi được bổ nhiệm. Thật vậy, theo một cách chưa từng có, từ nay Bộ công bố các quyết định và các phản hồi được đưa ra theo nhiều yêu cầu của các giám mục.
Tháng 11, tân bộ trưởng đã công bố một ghi chú cho phép người chuyển giới và trẻ em sinh ra nhờ mang thai hộ được rửa tội. Vài ngày sau, trong hai hai ghi chú mới, ngài nhắc lại, cấm người công giáo tham gia vào hội Tam điểm và đưa ra các điều kiện để bảo quản tro cốt của thân nhân đã khuất. Cuối cùng, ngày 18 tháng 12 năm 2023, ngài cho phép chúc phúc cho “các cặp vợ chồng ở trong hoàn cảnh bất hợp pháp”, những người ly dị – tái hôn, và đặc biệt là “các cặp đồng tính”.
Phản ứng mạnh mẽ ở châu Phi về việc chúc lành cho các cặp đồng tính
Tuyên bố lịch sử này cho phép các linh mục vốn đã chào đón và chúc phúc cho các cặp vợ chồng “trong hoàn cảnh bất hợp pháp” ra khỏi nơi ẩn náu. Một số người nói với chúng tôi, họ đã chờ đợi một tuyên bố như vậy trong “bốn mươi năm”. Đương nhiên, bộ Giáo lý Đức tin nhắc lại sự gắn bó của Giáo hội với hôn nhân truyền thống, nhưng nó mở ra một cánh cửa để mọi người có thể được chào đón vào Giáo hội, dù hoàn cảnh của họ có như thế nào.
Tuy không thể tổ chức các chúc phúc như vậy trong khuôn khổ phụng vụ cụ thể (để tránh nhầm lẫn với hôn nhân), thì đó vẫn là một bước tiến thực sự. Một số thần học gia, linh mục và người LGBT+ vui mừng trước “những ý nghĩa mục vụ sâu sắc”, cho phép chúc phúc dù có một số giới hạn. Trên thực tế, tuyên bố này lặp lại lời kêu gọi của Đức Phanxicô trong Ngày Thế Giới Trẻ Lisbon vào tháng 8: “Có chỗ cho tất cả mọi người trong Giáo hội”. Và cũng lặp lại câu trả lời Đức Phanxicô đưa ra cho các hồng y “hoài nghi” vào đêm trước Thượng Hội đồng về tính đồng nghị tháng 10 vừa qua tại Rôma.
Dù phiên họp đầu tiên của Thượng hội đồng này không dẫn đến việc đưa ra quyết định quan trọng, thì điều này cũng đã có thể phá vỡ những điều cấm kỵ. Bản tóm tắt cuối cùng nêu lên các chủ đề trước đây bị cấm thảo luận: vị trí của phụ nữ trong Giáo hội, việc tiếp nhận những người ly dị – tái hôn và những người LGBT+, việc truyền chức linh mục cho các ông đã lập gia đình, vai trò của các linh mục đã rời bỏ thừa tác vụ, định nghĩa mới về chức phó tế vĩnh viễn, v.v. . Trong năm tới, đây sẽ là cơ sở để thảo luận trong các giáo phận, và từ cấp giáo phận sẽ gởi về Rôma các mong chờ của giáo dân trước phiên họp thứ hai dự kiến vào tháng 10 năm 2024.
Sức khỏe kém nhưng trí tuệ vững chắc
Nhưng cũng còn tùy thuộc vào sức khỏe của ngài có cho phép hay không. Năm 2023, Đức Phanxicô đã hai lần nhập viện: cuối tháng 3 (sau khi bị nhiễm trùng đường hô hấp) và đầu tháng 6 (phẫu thuật thoát vị bụng). Gần đây, ngài bị cúm nên đã phải hủy chuyến đi tới Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất vào tháng 11, chuyến đi ngài dự kiến tham dự Hội nghị về Biến đổi Khí hậu ở Dubai (COP28).
Ở tuổi 87, Đức Phanxicô phải ngồi xe lăn, ngài biết thì giờ của mình có hạn. Và không chắc ngài có thể thực hiện được ba chuyến đi đã lên kế hoạch trong năm 2024: Argentina, ngài chưa về từ khi được bầu chọn ngày 13 tháng 3 năm 2013; Polynesia, bị đe dọa tuyệt chủng do biến đổi khí hậu; Bỉ, bị chấn động vì các vụ bê bối bạo lực tình dục do các giáo sĩ gây ra và những tiết lộ công khai về trường hợp trẻ em bị các nữ tu bắt cóc và bán cho cha mẹ nuôi, có 30.000 phụ nữ vô danh sinh con trong khoảng thời gian từ 1945 đến 1980.
Ngoài ra việc hồng y Angelo Becciu bị kết án 5 năm rưỡi tù giam và bị tòa án Vatican phạt 8.000 âu kim ngày 16 tháng 12 năm 2023, có nguy cơ tạo hậu quả trong năm 2024. Hồng y Angelo Becciu sẽ kháng án. Trong phiên tòa gây tiếng vang này, hồng y Becciu là một trong những cộng tác viên thân cận nhất của Đức Phanxicô bị buộc tội biển thủ công quỹ và lừa gạt Vatican trong việc mua một tòa nhà ở London. Nhưng liệu chính giáo hoàng có tôn trọng thủ tục trong vấn đề này không? Bốn lần trong suốt hai năm xét xử, ngài đã sửa đổi với hiệu ứng hồi tố: điều này chắc chắn sẽ bị luật sư của Angelo Becciu chỉ trích trong quá trình kháng cáo trước tòa án La Mã, sau đó, có thể, trước Tòa án Nhân quyền Châu Âu.
Vì thế năm 2024 hứa hẹn sẽ có nhiều sự kiện với Đức Phanxicô, mùa xuân ngài sẽ xuất bản quyển tiểu sử (điều chưa từng có với một giáo hoàng). Ngoài ra, ngài sẽ có các bổ nhiệm mới trong giáo triều Rôma (ở các bộ về đời sống thánh hiến, về giáo dân, về cổ vũ hiệp nhất kitô giáo, v.v.) để tiếp tục đi tới như ngài mong muốn nhờ một nhóm chia sẻ cùng quan điểm với ngài.
Dù thể chất yếu nhưng những quyết định đầy nghị lực mà ngài có thể thực hiện kể từ khi người tiền nhiệm qua đời, cho thấy ngài hoàn toàn sở hữu trí tuệ của mình và ngài không có ý định hạ thấp cảnh giác trước kẻ thù của mình, cho đến lúc này ít nhiều bị Đức Bênêđíctô XVI kềm hãm, nhưng đã được giải phóng kể từ khi ngài qua đời. Đức Phanxicô sẽ làm mọi cách để tồn tại lâu nhất có thể, ít nhất là cho đến phiên họp thứ hai của Thượng Hội đồng vào tháng 10 sang năm. Khi đó ngài sẽ hoàn thành hầu hết các nhiệm vụ mà ngài được bầu chọn.
Giuse Nguyễn Tùng Lâm dịch
